مشاوره در خصوص پایش آلاینده های بیولوژیک و تعیین الگوی این آلاینده ها با آلودگی هوا و ریزگردها در مناطق مختلف کشور و منطقه
اهمیت تعیین الگوی آلاینده های بیولوژیک با آلودگی هوا و ریزگردها دریک منطقه
امروزه صنعتی شدن و پیشرفت تکنولوژی با وجود تأثیرات مثبت در زندگی انسان ها، نگرانی های بسیاری را نیز به دلیل تغییر در محیط و نهایتاً تأثیر بر سلامتی شهروندان بوجود آورده است. در این مورد، آلودگی هوا بخش مهمی از این نگرانی ها را تشکیل می دهد. افزایش آلودگی هوا در ترازهای پایین جو و آثار گرمایی باعث تغییرات قابل ملاحظه ای در وضع هوا و اقلیم محلی کلان شهرها و شهر های صنعتی شده است. یکی از نشانه های این تغییرات، افزایش چشمگیر شیوع حساسیت ها و آلرژی های تنفسی می باشد. بنابر گزارش سازمان بهداشت جهانی، از هر ۱۰ نفر، ۹ نفر هوای آلوده را تنفس می کنند که هر ساله موجب مرگ هفت میلیون نفر می شود. اثرات مضر آلودگی هوا بر سلامت انسان، حیوان و گیاهان و همچنین تخریب مواد و آثار فرهنگی موضوع بررسی و مطالعات زیادی بوده است. طی چند دهه اخیر مساله باران های اسیدی و گرمایش زمین و پیامدهای آن بر اکوسیستم و در نهایت انسان از بحث های بسیار مهم در مجامع جهانی بوده است. شواهد محکمی مبنی بر افزایش خطر ابتلا به عفونت های حاد دستگاه تنفسی تحتانی مخصوصا پنومونی ( ذات الریه) و همچنین آلرژی های تنفسی (بیماری آسم) در اثر مواجهه با آلاینده های صنعتی و بیولوژیک (گرده گیاهان و اسپور قارچ ها) وجود دارد . آثار آلودگی هوا بر سلامت انسان جدی بوده و حدود یک سوم آمار مرگ و میر ناشی از سکته های مغزی، سرطان ریه و بیماری قلبی با آلودگی هوا مرتبط هستند. ذرات آلاینده میکروسکوپی در هوا می توانند از دیوارهای دفاعی بدن عبور کرده و به عمق دستگاه تنفسی و گردش خون نفوذ کنند و در نهایت به اندام های مختلف بدن مانند ریه ها، قلب و مغز آسیب برسانند.
تغییرات در الگوی پراکنش آلاینده های بیولوژیک (گرده گیاهان و اسپور قارچ ها) در اثر شاخص های آب و هوایی و طوفان های ریزگرد
نتایج بررسی ها نشان داده است که آلرژن های مربوط به دانه های گرده گیاهان و اسپور(هاگ) گونه هایی از قارچ ها و کپک ها بسته به منطقه آب و هوایی و شرایط اقلیمی تراکم و پراکنش متفاوتی دارند. به طور معمول بررسی های ایروبیولوژی در دهه های اخیر نشان داده که تقریبا نیمی از جهان به سوخت ها یا فناوری های پاک دسترسی ندارند و هوایی که تنفس می کنیم به شکل خطرناکی در حال آلوده‌تر شدن است. مطالعات متعدد نشان داده است، عوارض و علائم آلرژی های تنفسی در اثرآلاینده های صنعتی و بیولوژیک موجود در هوا و همچنین بواسطه پدیده ریزگردها و طوفان شن تشدید می شوند و امروزه آسم به عنوان یکی از شایع ترین بیماری های غیرواگیر درایران و سایر نقاط جهان به شمار می آید.
به طور کلی دو پارامتر مهم ذرات آلاینده، اندازه و ترکیب شیمیایی بوده که نقش تعیین کننده ای در خطر آنها برای سلامتی به شمار می آیند . همچنین از شرایط ایجاد حساسیت و آلرژی توسط آلرژن های تنفسی (Aeroallergens) می‌توان به معلق بودن و غلظت آنها در هوا اشاره کرد . به طور معمول اندازه گرده گیاهان آلرژی زا بسیار مختلف بوده اما اغلب متوسط اندازه آنها حدود 25 میکرومتر (اغلب بالاتر از 10 میکرومتر) می باشند . در گرده افشانی طبیعی، گرده های بالغ خشک هستند و توسط بساک منتشر می شوند، هنگامی که دانه های گرده با یک سطح مرطوب تماس می یابند، آب را متعاقب تغییرات سریع متابولیکی و با تغییرات فراساختاری جذب می نمایند. مواد آلرژی زا دانه های گرده -که عمدتا در دیواره گرده یا سیتوپلاسم واقع شده اند- بسرعت بعد از تماس این گرده ها با دهان ، بینی یا ملتحمه چشم که محیط مرطوب می باشند، رها شده و باعث بروز حساسیت در افراد حساس می گردند . شایان ذکر است هنگامی که گرده در مجاورت رطوبت و آب باران تحت شوک اسمزی پاره می شود می تواند ذرات قابل استنشاق حساسیت زا ایجاد کند که باعث رها شدن آلرژن های سیتوپلاسمی در محیط می شوند. اگرچه بارش باران معمولا مکانیسمی برای شستشوی گرده از هوا به حساب می آید اما این نکته در همه مواقع صادق نبوده و مطالعات اثبات نموده اند که در هنگام طوفان و رعد و برق جریان حرکت هوای خشک به سرعت به سمت بالا باعث می شود که گرده ها به سمت رطوبت ابرها کشیده شوند، جایی که گرده ها در اثر فشار اسمزی پاره شده و جریان سرد رو به پایین، قطعات خرد شده و محتویات آنها را به سطح زمین هدایت می کند. متعاقب این رخداد که Thunderstorm Asthma (آسم ناشی از رعد و برق و طوفان) خوانده می شود بیماران آسمی و افراد دارای مشکلات تنفسی با میزان بالایی از مواد حساسیت زا مواجهه شده که این امر موجب حملات آسم مرگبار می شود.
شایان توجه است در طی سال 1392 تا 1394 بیش از 50 هزار نفر در اثر حوادث تنفسی مربوط به اولین باران پائیزی در استان خوزستان و عمدتا در شهر اهواز (به عنوان کلان شهری که از نظر آلودگی هوا دارای درجات بالایی از تشابه با هوای شهر تهران می باشد) به بیمارستان های دانشگاه مراجعه نمودند که با احتساب موارد عدم مراجعه، خود درمانی و موارد مراجعه به سایر مراکز درمانی (بیمارستان نفت، تامین اجتماعی، خصوصی) و کلینیک ها شاید رکوردی بی نظیر و یک اپیدمی نادر در تاریخ مشکلات تنفسی و تنگی نفس حاد بعد از باران (همان Thunderstorm Asthma) در این کلان شهر با آلودگی هوای بالا باشد .
همانطور که پیش تر نیز بیان شد از دیگر آلاینده های بیولوژیک حساسیت زا اسپور قارچ ها و کپک ها می باشند . اسپور قارچ ها و کپک ها نیز همانند دانه های گرده گیاهان می توانند وارد دستگاه تنفس شده و موجب بروز علایم ریوی وآسم آلرژیک شوند. در این میان اسپورها یا هاگ مربوط به قارچ ها و کپک ها شامل آسپرژیلوس، کلادسپوریوم، آلترناریا و یا پنی سیلیوم از جمله مهمترین عوامل آلرژی زا قارچی در دستگاه تنفس در انسان محسوب می شوند.
با توجه به مطالب پیشگفت در کلان شهرها با آلودگی هوا مانند تهران، اصفهان، مشهد، شناسایی و تحلیل عوامل موثر در افزایش فصلی و سالیانه آلاینده های بیولوژیک و صنعتی می تواند کمک شایانی در ارائه راهکارهای کنترل کننده در حوزه پیشگیری از بیماری های تنفسی داشته باشد. با توجه به آنکه در میان آلرژن‌های استنشاقی، دانه های گرده گیاهان و اسپورقارچ‌ها شایع ترین عوامل ایجاد آلرژی های تنفسی مانند آسم و رینیت آلرژیک (آلرژی فصلی یا آلرژی بینی) محسوب می شوند و علاوه بر آن پارامترهای مختلف جوی مانند اندازه و جهت باد، وضعیت پایداری و ناپایداری اتمسفری و رطوبت نسبی در یک منطقه، ماهیت و نوسانات غلظتی آلاینده های هوا و تغییر درجه حرارت هوا سبب حرکت و نوسانات نسبتاً سریع آلاینده‌ها در منطقه می شود، بنابراین مطالعه ماهیت و پراکنش آلاینده های بیولوژیک و سایر ذرات معلق در هوا و ارتباط و تاثیر متقابل میان آنها بایکدیگر در کلان شهر هایی با آلودگی هوا امری ضروری می باشد. بدیهی است همه این فعالیت ها در مجموع به هدف کم کردن عوارض اجتماعی، روانی و اقتصادی ناشی از ابتلا و افزایش شیوع آلرژی های تنفسی و مرگ و میر ناشی از آلودگی های هوا در کشور می باشد.
با توجه به این مهم متخصصین در مرکز تحقیقات ایمونولوژی برای نخستین بار در کشور آماگی ارائه خدمات مشاوره ای در خصوص تعیین الگوی آلاینده های بیولوژیک با آلودگی هوا و ریزگردها در مناطق مختلف کشور و کشورهای همجوار را دارند. برای اطلاع بیشتر به آدرس مرکز و یا شماره تلفن مرکز در صفحه اصلی سایت مراجعه نمایید.