آزمایش های تشخیص سریع آنتی ژن یا همان جریان جانبی (lateral flow)
قبل از شیوع بیماری کووید-19، آزمایشهای جریان جانبی (LFTs) یا تشخیص سریع آنتی ژن، چندان در میان عموم مردم شناخته شده نبودند. این نوع آزمایشها پیشتر عمدتاً در تشخیص خانگی بارداری برای شناسایی گونادوتروپین انسانی در ادرار استفاده میشدند. اما با شیوع پاندمی، نیاز به آزمایشگیری در مقیاس بسیار بزرگ احساس شد. تا پایان سال 2022، بیش از 3 میلیارد آزمایش SARS-CoV-2 در سراسر جهان انجام شده بود. در حالی که آزمایش واکنش زنجیرهای پلیمراز (PCR) استاندارد طلایی برای تشخیص کووید است، LFT ها امکان آزمایشگیری در مقیاس بزرگ با هزینه کم و نتایج سریع را فراهم می کنند.
اداره غذا و داروی آمریکا (FDA) مجوز استفاده اضطراری (EUAs) برای استفاده از 32 آزمایش آنتی ژن سریع در منزل را تاکنون صادر کرده است. بسیاری از کارشناسان باور دارند که وقت آن رسیده است تا کاربرد LFT ها را گسترش داده شده و به تشخیص مجموعهای از سایر بیماریها نیز کمک کنند. گزارش Nature Reviews Bioengineering در ابتدای سال نشان داد که LFT های تجاری در حال حاضر تنها برای چهار مورد از هشت بیماری با پتانسل همهگیری موجود است: تب خونریزی دهنده کریمه-کنگو، کروناویروس سندروم تنفسی خاور میانه، Nipah و سایر هنپاویرسها، و نیز تب دره ریفت. این کارشناسان معتقد هستند که وقت آن رسیده است تا یک شبکه جهانی از مراکز تحقیق و توسعه LFT جهت تقویت ظرفیت تشخیصی جهان ساخته شود.
این تلاش ها نباید فقط متمرکز بر تستهای بیشتر برای بیماریهای بیشتر باشند، بلکه به گفته کارشناسان باید از فناوری موجود نیز استفاده شود تا مراقبت "همه جانبه" فراهم گردد. به عنوان مثال، پس از یک آزمایش سریع، کاربران میتوانند یک برنامه موبایل را دانلود کنند، نتائج را به ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود ارسال کنند و سپس اگر لازم بود یک قرار ملاقات تنظیم کنند یا داروی تجویز شده را از داروخانه بگیرند. پزشکان زیادی احتمالاً از تولید LFT های بیشتر برای بیشتر بیماریها استقبال خواهند کرد، چون این تست ها نه تنها در منزل کاربرد دارند بلکه همچنین در مطبهای پزشکان و بخشهای اورژانس نیز می توانند مورد استفاده قرار بگیرند. استفاده فزاینده از آنها کمک خواهد کرد تا اقدامات سریع درباره درمان افراد اتخاذ گردند، به خصوص برای آنفولانزا و کووید.
LFT ها قادر به تشخیص آنتی ژنها (مثل آزمایشهای کووید) و آنتیبادیها مثل گلبولین (Ig)G یا IgM هستند. این نوع آزمایشها همچنین قادر به شناسایی اسید نوکلئیک نیز می باشند، اگرچه در حال حاضر این آزمایشها نادر هستند. در ابتدا، نمونهای از خون، ادرار، بزاق یا سایر منابع روی یک پد نمونه قرار میگیرد، سپس به یک پد حاوی آنتیبادیهای نشاندار منتقل میشود. اگر آنتی ژن هدف در نمونه حاضر باشد، به آنتیبادیها متصل میشود و با ادامه حرکت نمونه در راستای پد مجددا با آنتی بادی های اختصاصی متصل به سطح پد برخورد کرده و یک خط نتیجه مثبت به همراه یک خط کنترل (که متصل به آنتی-ایمونوگلوبولین می باشد و نشان میدهد آزمایش درست عمل کرده است) ظاهر میشود.
با نگاهی به بازار جهانی، پیشبینی میشود که تا سال 2030، بازار آزمایشهای جریان جانبی به 14.1 میلیارد دلار برسد. در سال 2022، ارزش این بازار 9.4 میلیارد دلار برآورد شده بود ، که 3.6 میلیارد دلار از آن سهم آمریکا بود. گرچه LFT ها نتایج سریعی را ارائه میدهند، ولی دقت و حساسیت آنها نسبت به آزمایش PCR، کمتر است. براساس یک گزارش LFT های آنتی ژن COVID، حساسیتی در بازه 34.1٪ تا 88.1٪ ، با یک ویژگی کلی 99.6٪ را ارایه می دهند، درحالی که حساسیت تشخیصی PCR برای COVID نزدیک به 100٪ است. چالش دقت LFT ها توسط همه کارشناسان پذیرفته شده است.اما همانطور که در طول پاندیمی شاهد بودیم، فن آوری های PCR حساس تر که اغلب در یک آزمایشگاه اجرا میشوند از جایگاه خود برخوردار بودند و آزمایش های سریع نیز جایگاه ویژه خود را داشتند، نکته کلیدی دانستن نقاط قوت هریک از این تست ها و بکارگیری صحیح هریک بسته به شرایط مختلف است. برای مثال یکی از نقاط قوت تست های جریان جانبی در تشخیص موارد فعال و عفونی SARS-CoV-2 می باشد که در این زمینه بسیار موثر عمل می کنند؛ حصول سریع نتایج این امکان را فراهم می سازد که بیماران خود را سریعاً از دیگران جدا کنند تا به محدود کردن سرایت عفونت به دیگران کمک کنند." یک مزیت دیگر، توانایی غربالگری جمعیتهای با ریسک بالا مانند خانههای سالمندان است تا موارد مثبت را سریعا شناسایی کرده و از شیوع بیماری جلوگیری شود. طبق گفته مدیر عامل یکی از شرکت های توسعه دهنده LFT ها مردم تمایل زیادی به استفاده از آزمایش های سریع را دارند و پزشکان نیز نتایج این تست ها را می پذیرند. یک ضرورت مهم در این رابطه برقراری سامانه ای است که اطلاعات این قبیل تست ها را ذخیره کند و بتوان در صورت نیاز به آن دسترسی مناسب داشت.
کامنت