سيستم ايمني براي بقاي انسان طراحي شده است، ولي اگر بر عليه خود انسان وارد عمل شود، بيماري خود ايمني رخ مي‌دهد. به طور کلي گلبول‌هاي سفيد خون قابليت شناسايي سلول‌هاي خودي را دارند. اما در صورت حمله گلبول سفيد به بدن، باعث بروز بيماري مي‌شود. در واقع در بيماري‌هاي خود ايمني، گلبول‌هاي سفيد خون به اشتباه نوع خاصي از سلول‌هاي بدن را غيرخودي تشخيص داده و به آنها حمله مي‌کنند. بنابراين آنها ممکن است فقط يک بافت و ارگان را مورد حمله قرار دهند، يا اينکه چند ارگان را مورد حمله قرار دهند و يا حتي به طور عمومي و سيستميک کل بدن فرد را تحت تاثير قرار دهند.
 

علت به وجودآمدن بيماري‌هاي خودايمني

پس از حدود يک قرن از شناسايي بيماري‌هاي خود ايمني (Autoimmune disease) که گاهاً مردم بيماري خود ايمني گلبول سفيد نيز به آنها مي‌گويند، متاسفانه هنوز علم پزشکي پاسخ بسياري از سوالات در ارتباط با اين نوع بيماري‌ها را کشف نکرده و دليل علمي براي به وجود‌آمدن اين بيماري‌ها وجود ندارد.

در واقع علت اصلي ايجاد اين بيماري‌ها معمولاً ناشناخته است و البته علل موجود نيز معمولاً قطعي نيستند.

آنچه مسلم است، سيستم دفاعي (ايمني) بدن برعليه قسمتي از بدن تحريک شده و به آن بخش حمله مي‌نمايد. به علت گستردگي و پيچيدگي عملکرد سيستم ايمني، بيماري‌هاي خود ايمني هم بسيار گسترده و متنوع مي‌باشند.

برخي از بيماري‌هاي رايج که عموماً خود ايمني در نظر گرفته مي‌شوند عبارتند از بيماري

• سلياک


• ديابت نوع ?


• بيماري گريوز


• بيماري التهابي روده


• مولتيپل اسکلروزيس


• پسوريازيس


• آرتريت روماتوئيد


• لوپوس اريتماتوز سيستميک


• و …

کليه سلول‌هاي بدن يک فرد داراي کدهاي شناسايي روي سطح خود مي‌باشد که منحصر به همان فرد است(مثل اثر انگشت هر فرد) و گلبول‌هاي سفيد خون در دوره جنيني و تا چند سال بعد از تولد براي شناسايي اين کدها آموزش داده مي‌شوند.
 

? بيماري سيستم ايمني بدن و ريزش مو

ريزش مو يکي از وحشتناک‌ترين شرايطي است که ?? درصد از زنان و ?? درصد مردان بالاي ?? سال را تحت تاثير قرار مي‌دهد. البته که اين مشکل فقط به سن مربوط نمي‌شود.

در واقع، ريزش مو مي‌تواند نتيجه چندين عامل مختلف از جمله ژنتيک، هورمون‌ها، داروها و انتخاب‌هاي کلي سبک زندگي باشد.

به گفته متخصصين اين حوزه اکثر عوامل استرس‌زاي زندگي، از جمله بيماري، آسيب‌هاي عاطفي، محروميت از پروتئين(در طول رژيم‌هاي غذايي سخت) و تغييرات هورموني همچون موارد بارداري، بلوغ و يائسگي، ممکن است باعث ريزش مو شوند.

يکي از رايج‌ترين مقصران ريزش مو، به ويژه زماني که قبل از ?? سالگي اتفاق مي‌افتد، در پي بيماري حمله گلبول هاي سفيد به بدن يا بيماري خودايمني است که بر اساس گزارش‌ها بين ??.? تا ??.? ميليون آمريکايي تا به امروز را تحت تاثير قرار داده است.

در ادامه، نگاهي به برخي از شايع‌ترين بيماري خود ايمني گلبول سفيد که باعث ريزش مو مي‌شوند، مي‌پردازيم.

بيماري کچلي سکه‌اي يا آلوپسي آرئاتا (Alopecia Areata)

اين بيماري سيستم ايمني بدن و ريزش مو، شايع‌ترين بيماري است که منجر به ريزش مو مي‌شود و حدود ?.? ميليون نفر در ايالات متحده و ??? ميليون نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند.

دراين بيماري يک منطقه کوچک از موهاي سر يا ريش، که به اندازه يک سکه کوچک يا بزرگ مي‌باشد، دچار ريزش مو مي‌گردد.

اين بيماري در هر دو جنس مذکر و مونث ممکن است که اتفاق بيافتد و معمولاً از سنين کودکي فرد شروع شده و وي را درگير مي‌کند، ولي در بزرگسالان هم ديده مي‌شود.

از نظر تئوري مهم‌ترين دليل مطرح شده، حمله گلبول‌هاي سفيد خون به پيازهاي مو(فوليکول مو) در يک منطقه و ايجاد التهاب در آن منطقه است که باعث ريزش مو و سپس توقف رشد مو مي‌گردد.

پس يکي از نشانه‌هاي خوب تشخيصي، عدم وجود هرگونه مو در مرکز ضايعه است، يعني در ناحيه کچلي کليه موها مي‌ريزد، در حالي که در ضايعات قارچي ممکن است تعدادي مو در وسط ضايعه ديده شوند.

کچلي سکه‌اي برخلاف کچلي‌هاي قارچي مسري نيست، ولي مي‌تواند به صورت ارثي در خانواده منتقل شود (در واقع وراثت در ايجاد آن تاثيرگذار است).

عوامل محيطي که استرس را افزايش مي‌دهند، مانند استرس‌هاي خانوادگي، درسي، شغلي و کاري مي‌توانند شانس ابتلا را افزايش دهند.

از آن جايي که در اين بيماري پياز مو از بين نمي‌رود بلکه تنها از فعاليت باز مي‌ايستد، کچلي سکه‌اي در بيشتر موارد به طور خودبه‌خود محدود شده و موها دوباره شروع به رشد مي‌نمايند. اما در بسياري از موارد، فرد تحمل دوره چند ماهه بيماري را نداشته و براي درمان به پزشک مراجعه مي‌نمايد.

درمان‌هاي موضعي به صورت کرم‌هاي کورتيکواستروئيدي(کورتوني) يا محلول‌هاي تزريقي کورتيکواستروئيدي است که معمولاً نتايج درماني خوبي به همراه دارند.

بيماران معمولاً درمان‌هاي تزريقي را به علت اثربخشي سريع‌تر ترجيح مي‌دهند. داروهاي تضعيف‌کننده سيستم ايمني به طور موضعي هم در موارد شديدتر تجويز مي‌گردند.

به هر حال هيچ کدام از درمان‌هاي توصيه شده جلوي عود يا گسترش مجدد اين بيماري را نمي‌گيرد.
 

لوپوس

بر اساس گزارش بنياد لوپوس آمريکا، حدود ?.? ميليون نفر در آمريکا با اين بيماري خودايمني مزمن زندگي مي‌کنند. اين بيماري مي‌تواند بسياري از سيستم‌ها و اندام‌هاي مختلف بدن را تحت تاثير قرار داده و طيف وسيعي از علائم مانند خستگي، سردرد، مفاصل دردناک، کم‌خوني، لخته‌شدن غيرطبيعي خون و ريزش مو را در پي داشته باشد.

ريزش مو، زماني اتفاق مي‌افتد که آنتي بادي‌هاي ايجاد شده توسط بدن به فوليکول‌هاي مو نفوذ کرده و باعث مي‌شوند تا ساقه مو توسط بدن پس زده شده و ريزش کند. در طول دوره‌هاي بهبودي، مو ممکن است دوباره رشد کند، اما اگر هرگونه اسکار در فوليکول‌ها رخ دهد، ريزش مو ممکن است دائمي شود.

هاشيموتو

هاشيموتو که به عنوان تيروئيديت لنفوسيتي مزمن نيز شناخته مي‌شود، علت اصلي کم کاري تيروئيد است، وضعيتي که در آن غده تيروئيد هورمون کافي براي تنظيم متابوليسم را آنطور که بايد توليد نمي‌کند.

هاشيموتو، باعث التهاب غده تيروئيد مي‌شود، در نتيجه در عملکرد آن اختلال ايجاد مي‌کند و در نتيجه تيروئيد کم‌کار مي‌شود. برخي از افراد نازک‌شدن موها يا ريزش مقادير زيادي مو در حمام و همچنين تغيير در بافت مو را در اين زمان تجربه مي‌کنند (مو، ممکن است خشک، درشت يا به راحتي گره بخورد). اين ريزش مو تا زماني که سطح تيروئيد از طريق دارو يا روش‌هاي ديگر عادي شود، ادامه خواهد داشت.

 گريوز

گريوز، بيماري ديگري است که باعث اختلال در تيروئيد مي‌شود. در اين بيماري، آنتي‌بادي‌ها به سطح سلول‌هاي تيروئيد متصل مي‌شوند، آنها را تحريک مي‌کنند و هورمون‌هاي تيروئيدي را بيش از حد توليد مي‌کنند، در نتيجه تيروئيد پرکار مي‌شود.

گريوز، که در اثر پرکاري تيروئيد ايجاد مي‌شود. همچنين مي‌تواند بر توليد موهاي جديد روي پوست سر و گاهي در جاهاي ديگر بدن نيز تأثير بگذارد.

پسوريازيس (Psoriasis)

اين عارضه پوستي که اغلب در آرنج، زانو و بند انگشتان رخ مي‌دهد، مي‌تواند در پوست سر نيز رخ دهد. به اين بيماري در فارسي صدفک يا داءالصدف نيز گفته مي‌شود.

اين بيماري با لکه‌هاي قرمز پوستي کوچک و بزرگ مشخص مي‌گردد که در بسياري از موارد دچار پوسته‌ريزي به صورت فلس‌هاي سفيد(صدفي) رنگ مي‌باشد. معمولاً افراد مبتلاشده  دچار يک يا چند لک (patch) پوستي در ناحيه سر، آرنج، بازو و يا پشت کمر مي‌باشند.

پلاک‌هاي پسوريازيس (لکه‌هاي پوستي با فلس‌ها) معمولاً در صورت تراشيده‌شدن با يک قاشق کوچک فلزي دچار پوسته‌ريزي مي‌شوند. در اين بيماري حمله گلبول‌هاي سفيد خون به پوست، باعث تحريک لايه خارجي پوست(اپيدرم) و افزايش سرعت تقسيم سلولي مي‌شود.

مهم‌ترين شکايت افرادي که به اين بيماري دچار شده‌اند، خارش شديد در محل ضايعه است که در صورت خاراندن زياد منجر به به خونريزي در ناحيه درگير مي‌گردد. در موارد شديدتر بيماران از التهاب و درد در محل ضايعه نيز شکايت مي‌کنند.
پسوريازيس، انواع مختلفي دارد مانند

• پسوريازيس ناحيه قنداق در نوزادان


• پسوريازيس ناخن


• پسوريازيس مفصلي


• پسوريازيس چرکي منتشر

باور اصلي بر اين است که عوامل ژنتيکي باعث انتقال وارثتي اين بيماري مي‌شوند و اگر يکي از والدين پسوريازيس داشته باشد، به احتمال ?? درصد و اگر هر دو والدين مبتلا باشند، به احتمال ?? درصد يک کودک مبتلا به اين بيماري، خواهند داشت.

باتوجه به اين که اين بيماري درمان قطعي ندارد، بايد محرک‌هاي ايجاد اين بيماري را تا حد امکان محدود کرد. استرس عمومي (کاري، شغلي ، تحصيلي و خانوادگي)، استرس موضعي در نواحي حساس پوست، برخي داروها و عفونت‌ها مي‌توانند باعث تحريک يا عود بيماري گردند.
 

کرون يا التهابي روده

بيماران مبتلا به يک بيماري خود ايمني نيز در معرض خطر ابتلا به بيماري ديگري مانند بيماري کرون (يک بيماري التهابي روده) هستند که مي‌تواند باعث ريزش موي شديدتر شود.

درمان‌هاي بيماري کرون، ممکن است شامل داروها، جراحي و موادغذايي براي کنترل التهاب، اصلاح مشکلات تغذيه‌اي و کاهش علائم باشد.

در واقع داروها معمولاً شامل سرکوب‌کننده‌هاي ايمني بيولوژيک براي کاهش التهاب هستند و درمان‌ها بر روي موادغذايي، ليزر درماني و نسخه‌هاي موضعي تمرکز دارند.

در پايان

آنچه که مشخص است، بيماري‌هاي خود ايمني، دليل خاصي براي به وجود آمدن ندارند اما سبک زندگي، وراثت، استرس و اضطراب در به وجود آمدن آنها بي‌تاثير نيست.

تهيه کننده خبر: دکتر فاطمه فرجي
دکتراي تخصصي ايمونولوژي

منابع خبر:

https://www.marthastewart.com/???????/autoimmune-diseases-cause-hair-loss