در دنیای پرشتاب امروز، قرارگیری در معرض طیف گسترده ای از "محرک های" محیطی به یک امر رایج تبدیل شده است. این "محرک ها" که شامل مواد شوینده، ریزپلاستیک ها، آلاینده ها و گرده ها می شوند، می توانند تاثیرات مخربی بر سلامت انسان، به ویژه بر سیستم گوارش داشته باشند. مطالعات متعدد نشان داده اند که این "محرک ها" می توانند سد روده را مختل کرده و زمینه را برای ایجاد حساسیت های غذایی و سایر بیماری های مرتبط با روده فراهم کنند. در این مقاله، به بررسی دقیق تر "محرک های" محیطی و تاثیر آنها بر سلامت گوارش می پردازیم. نقش گرده ها به عنوان یکی از این "محرک ها" و ارتباط آنها با حساسیت های غذایی مورد بحث قرار خواهد گرفت. مکانیسم های بالقوه دخیل در این پدیده نیز بررسی خواهند شد.

مقدمه

دستگاه گوارش انسان نقشی حیاتی در هضم و جذب مواد مغذی ایفا می کند. در عین حال، این سیستم به عنوان یک سد دفاعی نیز عمل می کند که بدن را از ورود پاتوژن ها، سموم و سایر مواد مضر محافظت می کند. این سد توسط لایه ای از سلول های اپیتلیال به هم پیوسته و پوشش مخاطی که توسط این سلول ها ترشح می شود، ایجاد می شود. سلامت و عملکرد صحیح این سد برای سلامت کلی بدن ضروری است. اختلال در عملکرد سد روده می تواند منجر به نفوذپذیری بیشتر آن شده و به عبور مواد مضر از طریق دیواره روده به جریان خون اجازه دهد. این امر می تواند پاسخ های التهابی را در بدن برانگیخته و زمینه را برای ایجاد بیماری های مختلف، از جمله حساسیت های غذایی، فراهم کند.

عادات غذایی نامناسب

در مورد تغییرات در عادات غذایی، داده ها نشان می دهد که مصرف مواد افزودنی و نگهدارنده، غذاهای پرچرب و قندی و غذاهای فقیر از نظر اسیدهای چرب زنجیر کوتاه با افزایش خطر ابتلا به حساسیت غذایی مرتبط است. در مقابل، رژیم غذایی مدیترانه ای در دوران شیردهی و بارداری و رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات در دوران کودکی با کاهش خطر ابتلا به حساسیت غذایی همراه است. اما عادات غذایی نامناسب چگونه می تواند سیستم های محافظتی در سطح روده را تغییر دهد و اجازه دهد مواد حساسیت زای غذایی که منشا حساسیت هستند عبور کنند؟ یک فرضیه این است که کمبود مصرف فیبر غذایی می تواند تجزیه مخاط روده را از طریق میکروبیوم تحریک کند.

مخاط علی‌رغم اینکه مورد غفلت پژوهش های علمی قرار گرفته است، با محدود کردن قرار گرفتن در معرض آنتی‌ژن‌ها و حفظ تحمل ایمنی، نقش مهمی در روده ایفا می‌کند. این ماده سرشار از گلایکوپروتئین ها، کربوهیدرات ها، پپتیدهای ضد میکروبی و IgA یا همان ایمونوگلوبولین A است. این ماده همچنین محلی برای باکتری های هم زیست ما است که دارای اثرات تعدیل کننده ایمنی می باشند و در صورت تغییر رژیم غذایی ما می توانند این مخاط را تجزیه نمایند.

علاوه بر این، داده‌های حاصل از مدل‌های سلولی و مدل‌های حیوانی آزمایشگاهی نشان می‌دهند که مصرف مقادیر زیادی از محصولات نهایی گلایکاسیون پیشرفته (مانند غذای فوق فرآوری شده) به نظر می‌رسد سد روده ای را تغییر می‌دهد.

تاثیر محرک های محیطی بر سد روده

مطالعات متعددی نشان داده اند که قرارگیری در معرض "محرک های" محیطی می تواند سد روده را مختل کند. به عنوان مثال، مواد شوینده که معمولاً در خانه ها و اماکن عمومی استفاده می شوند، می توانند به سلول های اپیتلیال روده آسیب برسانند و نفوذپذیری سد روده ای را افزایش دهند. ریزپلاستیک ها، ذرات پلاستیکی کوچک که در محیط زیست یافت می شوند، نیز می توانند اثرات مضری بر سلامت روده داشته باشند. مطالعات نشان داده است که ریزپلاستیک ها می توانند در سلول های اپیتلیال روده تجمع یافته و عملکرد سدی را مختل کنند.

مطالعات نشان داده اند که امولسیفایرها (مانند لسیتین، کربوکسی متیل سلولز، سوربیتول، مونوستئارات و پلی سوربات 80) که فازهای آبی و روغنی را حل می کنند، بر سطح روده تأثیر می گذارد. تماس با یک امولسیفایر باعث ضخیم شدن قسمت متراکم مخاط روده می شود که تعاملات بین اپیتلیوم و فلور روده را محدود می کند. برهم خوردن تعاملات بین مخاط و باکتری ها منجر به تغییر میکروبیوتا از طریق تغییر در باکتری هایی می شود که مولکول های پیش التهابی بیشتری مانند فلاژلین ها و لیپوپلی ساکاریدها را بیان می کنند. در موش ها، این فعال شدن فرآیندهای التهابی با التهاب مزمن در دستگاه گوارش مرتبط بوده است. در موش های وحشی بدون پیش زمینه، فقط اختلالات متابولیکی مشاهده شد. با این حال، در موش های مستعد، کولیت التهابی نیز ایجاد شد. علاوه بر تأثیر آلاینده ها در رژیم غذایی، مواد شوینده و گرده ها نیز ممکن است تأثیر غیرمستقیمی بر بروز علائم حساسیت غذایی در بیماران حساس داشته باشند.

در مورد مواد شوینده (مانند باقی مانده مواد شوینده ماشین ظرفشویی و محصولات شستشو روی ظروف)، محققان مشاهده کرده اند که زمانی که بافت ها در معرض این مواد شوینده قرار نگیرند، سد اپیتلیال دست نخورده باقی می ماند. با این حال، اگر ساختارهای اپیتلیال در معرض مواد شوینده قرار گیرند، سد تغییراتی را نشان می دهد که با بیان بیش از حد ژن های درگیر در پاسخ ایمنی و فرآیندهای التهابی همراه است.

محققان در آزمایش دیگری به بررسی اثر شوینده سدیم دودسیل سولفات، یک ترکیب شوینده رایج بر اپیتلیوم گوارشی پرداخته اند. آنها دریافتند که این امر یکپارچگی سد اپیتلیال را کاهش می دهد و باعث ائوزینوفیلی، التهاب از نوع لنفوسیت CD4 و بازسازی اپیتلیوم روده می شود. سد تغییر یافته می تواند نفوذ مواد محرک، باکتری ها یا آلرژن ها را تسهیل کند.

در مورد ریزپلاستیک ها (ذرات نامحلول < 5 میلی متر)، داده ها نشان می دهد که آنها در سطح پوست و تنفسی به بافت ها نفوذ می کنند. اما در مورد سطح روده چطور؟ دو مطالعه در موش هایی که غذای حاوی ریزپلاستیک به آنها داده شده بود، نشان داد که این ریزپلاستیک ها به اپیتلیوم نفوذ کرده موجب برهم خوردن تعادل میکروب های همزیست روده ای می شوند. این مواد تولید مخاط را کاهش داده و عملکرد سد روده را تغییر می دهند.

آلودگی هوا و تغییرات آب و هوایی نیز می توانند بر سلامت روده تاثیر منفی بگذارند. آلاینده های هوا می توانند التهاب روده را افزایش داده و عملکرد سدی را مختل کنند. تغییرات آب و هوایی نیز می توانند بر تنوع میکروبیوتای روده تاثیر بگذارند، که این امر می تواند به طور غیرمستقیم بر سلامت سد روده ای تاثیر بگذارد.

نقش گرده ها

گرده ها ذرات ریز تولید شده توسط گیاهان برای تولید مثل هستند. این ذرات می توانند حامل آلرژن های مختلفی باشند که در افراد حساس می توانند واکنش های آلرژیک، از جمله آلرژی های تنفسی و غذایی را ایجاد کنند. مطالعات اخیر نشان داده است که گرده ها نه تنها بر سیستم تنفسی، بلکه بر سیستم گوارش نیز تاثیر می گذارند. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد گرده ها می توانند از طریق بلعیدن یا تنفس وارد دستگاه گوارش شده و سد روده را مختل کنند. این امر می تواند نفوذپذیری سد روده ای را افزایش داده و موجب عبور مواد مضر، از جمله آلرژن های غذایی از طریق دیواره روده به جریان خون شود.

سازوکارهای بالقوه

چندین سازوکار بالقوه وجود دارد که از طریق آنها "محرک های" محیطی، از جمله گرده ها، می توانند سد روده را مختل کرده و زمینه را برای ایجاد حساسیت های غذایی فراهم کنند:

آسیب مستقیم به سلول های اپیتلیال روده: "محرک های" محیطی می توانند به طور مستقیم به سلول های اپیتلیال روده آسیب برسانند و اتصالات محکم بین سلول ها را مختل کنند. این امر می تواند نفوذپذیری سد را افزایش داده و عبور مواد مضر از طریق دیواره روده را تسهیل نماید.

التهاب روده: "محرک های" محیطی می توانند التهاب روده را افزایش داده و عملکرد سدی را مختل کنند. التهاب می تواند به سلول های اپیتلیال روده آسیب برساند و تولید مخاط را نیز کاهش دهد.

تغییر در میکروبیوتای روده: "محرک های" محیطی می توانند ترکیب میکروبیوتای روده را تغییر داده و به طور غیرمستقیم بر سلامت سد روده تاثیر بگذارند. عدم تعادل در میکروبیوتای روده می تواند سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار داده و آن را بیشتر مستعد واکنش های آلرژیک کند.

فعال شدن گیرنده های  شبه تول: گرده ها می توانند گیرنده های Toll-like (TLRs) را در سلول های اپیتلیال روده فعال کنند. TLR ها پروتئین هایی هستند که در تشخیص اجزای میکروبی نقش دارند. فعال شدن TLRs می تواند منجر به التهاب و اختلال در عملکرد سد روده شود.

ارتباط با حساسیت های غذایی

حساسیت های غذایی واکنش های التهابی غیرطبیعی بدن به غذاهای خاص هستند. این واکنش ها توسط سیستم ایمنی بدن ایجاد می شوند و می توانند علائم مختلفی از جمله کهیر، خارش، تورم، مشکلات تنفسی و گوارشی را به دنبال داشته باشند.

شواهد فزاینده ای وجود دارد که نشان می دهد اختلال در عملکرد سد روده می تواند در ایجاد حساسیت های غذایی نقش داشته باشد. هنگامی که سد روده مختل می شود، مواد غذایی هضم نشده و سایر آنتی ژن ها می توانند از طریق دیواره روده به جریان خون عبور کنند. این امر می تواند سیستم ایمنی بدن را تحریک کرده و منجر به تولید آنتی بادی های IgE شود که در نهایت واکنش های التهابی مشخصه حساسیت های غذایی را ایجاد می کنند.

علاوه بر این، همانطور که پیشتر ذکر شد اختلال در میکروبیوتای روده نیز می تواند در ایجاد حساسیت های غذایی نقش داشته باشد. میکروبیوتای روده نقش مهمی در تنظیم سیستم ایمنی بدن ایفا می کند. عدم تعادل در میکروبیوتای روده می تواند سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار داده و آن را بیشتر مستعد واکنش های آلرژیک کند.

نقش گرده ها در ایجاد حساسیت های غذایی نیز در حال بررسی است. مطالعات نشان داده است که گرده ها می توانند در افراد حساس، واکنش های آلرژیک غذایی را ایجاد کنند. این امر می تواند از طریق فعال شدن گیرنده های Toll-like در سلول های اپیتلیال روده و تحریک سیستم ایمنی بدن رخ دهد. آلودگی و تغییرات آب و هوایی نیز مسئول افزایش فعالیت پروتئازی در گرده ها هستند. یک مطالعه بین المللی در مدل کشت سلولی و در موش ها نشان داد که اکتینیدین (Act d 1)، یک آلرژن کیوی، باعث پارگی اتصالات محکم و افزایش نفوذپذیری روده می شود.

نقش رژیم غذایی نامتعادل در ایجاد حساسیت های غذایی:

رژیم غذایی نامتعادل می تواند میکروبیوتای روده را مختل کرده و التهاب روده را افزایش دهد. هر دو این عامل می توانند در ایجاد حساسیت های غذایی نقش داشته باشند. علاوه بر این، رژیم غذایی نامتعادل می تواند مستقیماً سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار دهد. مصرف بیش از حد غذاهای فرآوری شده، قند و چربی های اشباع شده می تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و آن را بیشتر مستعد واکنش های آلرژیک کند.

نمونه هایی از رژیم های غذایی نامتعادل که می توانند خطر ابتلا به حساسیت های غذایی را افزایش دهند:

رژیم غذایی با فیبر کم: فیبر نقش مهمی در سلامت گوارش ایفا می کند. کمبود فیبر در رژیم غذایی می تواند منجر به اختلال در عملکرد روده و افزایش نفوذپذیری آن شود.

رژیم غذایی با پروتئین بالا: مصرف بیش از حد پروتئین می تواند بار کلیه ها را افزایش داده و التهاب روده را افزایش دهد.

رژیم غذایی پرچرب: رژیم غذایی پرچرب، به ویژه چربی های اشباع شده، می تواند التهاب روده را افزایش داده و عملکرد سیستم ایمنی بدن را مختل کند.

رژیم غذایی با قند بالا: مصرف بیش از حد قند می تواند ترکیب میکروبیوتای روده را مختل کرده و التهاب روده را افزایش دهد.

نتیجه گیری

"محرک های" محیطی، از جمله گرده ها، می توانند تاثیر قابل توجهی بر سلامت گوارش داشته باشند. این "محرک ها" می توانند سد روده ای را مختل کرده و زمینه را برای ایجاد حساسیت های غذایی و سایر بیماری های مرتبط با روده فراهم کنند. درک بهتر مکانیسم های دخیل در این پدیده می تواند به توسعه استراتژی های پیشگیرانه و درمانی جدید برای حساسیت های غذایی و سایر بیماری های گوارشی کمک کند.

منبع: Can Chemical Agents and Pollens Induce Food Allergies? - Medscape - June 13, 2024.